حوزه در سالی که گذشت | بخش سوم

به گزارش خبرنگار سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، با عنایت به نام‌گذاری سال 97 خورشیدی به «حمایت از کالای ایرانی» این موضوع همچنان نقل مجالس روحانیان بود و یک عضو خبرگان رهبری گفت: «نرخ آمار بیکاری نسل جوان بدون حمایت جدی و عملی از کالای ایرانی، کاهش پیدا نمی‌کند» و عضو دیگری تصریح کرد: «بی‌شک دعوت و ترغیب مردم به مصرف کالای داخلی موجب تقویت پایه‌های اقتصاد ملی می‌شود». اما معاون جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: «دعوت مردم به مصرف کالای ایرانی باید توأم با افزایش کیفیت آن باشد» و یک عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی هم اظهار داشت: «تأکید بر ارتقای کیفی محصولات و توجه به تولید، ریشه در آموزه‌های دینی ما دارد».

رئیس انجمن کلام اسلامی حوزه علمیه قم، توسعه و تقویت صنایع فرهنگی را از مهم‌ترین و مؤثرترین راه‌های حمایت از کالای ایرانی دانست و استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) تصریح کرد: «حمایت عملی از کالای ایرانی بدون اصلاح فرهنگ خرید کالای خارجی صورت نمی‌گیرد».

 یک کارشناس و منتقد سینما و تلویزیون بر لزوم حمایت جدی از کالای ایرانی به عنوان یک اولویت در سینما و تلویزیون تأکید کرد. مستندساز و فیلمساز حوزوی یکی از مؤثرترین ابزارهای حمایت از کالای ایرانی را تولید محتوای رسانه‌ای و ارایه آن در قالب‌های مختلف انیمیشن، فیلم، مستند، تیزر، نماهنگ دانست و فیلمساز حوزوی و مشاور قائم مقام صدا و سیما با تأکید بر این که نظام فرهنگی و رسانه‌ای کشور، موتور محرکه حمایت از کالای ایرانی باید باشد، برندسازی فرهنگی و رسانه‌ای را لازمه حمایت از کالای وطنی اعلام کرد.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، حل مشکلات عدیده تولیدکنندگان در کشور را لازمه حمایت عملی از کالای ایرانی برشمرد و یک عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: «جلوگیری از واردات غیرضروری، یکی از راه‌های مهم حمایت از کالای ایرانی محسوب می‌شود».

«معاون تهذیب و تربیت حوزه، خرید کالای خارجی را آب به آسیاب دشمن ریختن و بیکار کردن کارگران ایرانی دانست و رئیس مجمع عالی تفسیر حوزه علمیه قم گفت: «حمایت از کالای ایرانی نیازمند دغدغه و احساس مسئولیت همگانی است».

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی^(ره) گفت: «حوزه دارای ظرفیت‌های علمی و پژوهشی زیادی در رفع مشکلات اقتصادی است که همچنان ناشناخته مانده است» و دراستای رسالت حوزه‌های علمیه و طلاب، مسابقه وبلاگ نویسی حمایت از کالای ایرانی در کوثر بلاگ برگزارشد!

فضای مجازی و حقیقت تلخ و شیرین!

فضای مجازی هم از دیگر دل‌مشغولی‌های حوزویان بود و یک عضو خبرگان رهبری تصریح کرد: «امروز مهم‌ترین ابزار دشمن در جنگ اعتقادی علیه ما، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است» و یک عضو هیئت علمی دانشگاه قم هم گفت: «امروز یکی از اهداف اصلی در بستر فضای مجازی، تلاش برای تضعیف هویت دینی نسل جوان است»؛ اما یک کارشناس فضای مجازی اظهار داشت : «شبکه ملی اطلاعات باعث نهضت تولید محتوا می‌شود و اگر این شبکه راه‌اندازی شود دست دشمن قطع شده و جلوی بسیاری از فساد و فحشا گرفته می‌شود».

دادستان کل کشور در جمع اساتید و نخبگان بسیجی حوزه علمیه قم، اعلام کرد: «مسئولیت انسداد تلگرام بر عهده قوه قضائیه است، به رهبری منتسب نکنید!» وی در ادامه گفت: «دشمن با هزینه‌های میلیاردی و ایجاد مکاتب و جریان‌های انحرافی فکری، در صدد نفوذ در میان حوزه‌های علمیه است».

از سوی دیگر «رادیو هفت‌آسمان‌؛ رادیوی اینترنتی دانشگاه ادیان ومذاهب» افتتاح شد و قائم مقام مدرسه اسلامی هنر با تأکید بر این که تعامل هنرمندان و اهل دین، لازمه اعتلای هنر دینی است بر لزوم تقویت رویکرد حمایتی از آموزش ادبیات و نویسندگی در حوزه‌های علمیه تأکید کرد. رئیس انجمن مطالعات سیاسی حوزه و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی قم، قلم جذاب و موضوع به روز را از جمله عوامل مهم موفقیت نویسندگان حوزوی در روزگار کنونی دانست و یک نویسنده حوزوی کودک و نوجوان گفت: «خانواده‌ها از اهمیت خرید کتاب برای فرزندان خود غافل نشوند».

مسئول انجمن سواد رسانه‌ای طلاب با تأکید بر این که تقویت ارتباطات حوزه با سازمان‌ها و نهادها لازمه توفیق بیشتر در تبلیغ دین در عرصه داخلی و بین المللی است، گفت: «امروز بسیاری از فعالان رسانه‌ای و سینمایی خواهان ایجاد و تقویت ارتباط با حوزه و روحانیت هستند».

قلم حوزه در قلمرو تبلیغ!

دبیر جشنواره شعر و خاطره اخلاق تبلیغ دین از ارسال ۵۲۰ اثر به دبیرخانه این جشنواره خبرداد و نویسنده و خاطره‌نگار دفاع مقدس، بر لزوم تلاش هرچه بیشتر طلاب در زمینه تاریخ نگاری و تبلیغ نگاری در عرصه‌های تبلیغی تأکید کرد. رئیس قطب اخلاق، ‌خانواده و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی گفت: «خاطرات تبلیغی نقش مهمی در توسعه و ترویج فرهنگ و مکتب اهل بیت دارد». یک عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خواست که تلاش مستمر برای تقویت قلم حوزویان و پختگی آنان در عرصه‌های نویسندگی در اولویت برنامه‌های حوزه باشد و یک عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تبعیت از سبک زندگی دینی را لازمه اصلاح رفتارهای غلط اجتماعی دانست. استاد انصاریان به مبلغان گفت: «بیشتر مخالفان روحانیون؛ قطعا دشمن نیستند و اکثراً تحت تاثیر تحریکات دشمن قرار گرفته‌اند؛ تبلیغ را نیز باید به شکلی نظام داد که مستمع را علیه بدی‌های خود از درون بشوراند؛ البته نه با خطاب مستقیم که باعث تحقیر افراد شود» نفرات برگزیده این جشنواره در قم تجلیل شدند.

عضو هیئت علمی جامعه الزهرا سلام الله علیها با بیان این که یکی از شاخصه‌های مهم شادی در اسلام، پرهیز جدی از گناه و معصیت است، تصریح کرد: «شادی‌های گناه آلود از جمله عوامل ایجاد غم و اندوه حقیقی در انسان است».

پژوهش‌ها و تلاش‌ها!

پژوهش‌های حوزوی هم در جای خود به مباحث روز و علمی حوزوی پرداخت و کتاب «اعتبار سنجی احادیث شیعی» با حضور علما و فضلا و اساتید حوزه علمیه قم و مقامات کشوری با پیام آیت الله العظمی صافی گلپایگانی رونمایی شد. سیدعلیرضا حسینی شیرازی، نویسنده کتاب، یکی از مباحث را حاکمیت اهل بیت علیهم السلام بر قواعد نظام اعتبار سنجی احادیث معرفی کرد. عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، این کتاب را اثری فاخر و ارزشمند دانست و گفت: «غربی‌ها باید به احادیث ما نظر بیاندازند تا جایگاه اهل بیت را دریابند».

حجت الاسلام والمسلمین مهدوی‌راد، تاریخ و حدیث شناس حوزوی، حراست از حدیث و قرآن و سنت را یکی از بزرگترین فعالیت‌هایی دانست که ائمه اطهار انجام داده‌اند. رئیس دانشکده علوم و معارف حدیث قم هم گفت: «شیخ کلینی و کتاب کافی درمیان حوزویان مظلوم و غریب مانده است»!

عضو جامعه مدرسین حوزه در همایش «واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه» بر لزوم توجه به نگاه آسیب شناسانه در پژوهش‌های حدیثی تأکید کرد؛ همچنان که رئیس هیئت مدیره مؤسسه امام هادی بر لزوم استفاده از فرصت طلایی اعتبارسنجی و ثبت و ترویج مباحث حدیثی.

مدیر بنیاد فرهنگی امامت در سخنانی منتقدانه گفت: «منشأ دینی و اسلامی تصوف، جریان اهل حدیث است. من به لحاظ روش شناسی و زندگی اجتماعی با نظریه صوفی گرایی مشکل دارم. از کجای ادبیات صوفیانه می‌توان الگو برداری کرد؟! اگر سلوک صوفیان منشأ شود آیا می‌توان در اجتماع آن را نشر داد؟» حجت الاسلام و المسلمین خسروپناه هم در نشست خبری همایش ملی«تصوف، شاخصه‌ها و نقدها» گفت: «نگذاریم صوفیه اهل سنت گرفتار سلفیه شوند. از قرن ۱۲ پیوند تصوف گرایی با سلفی‌گری در تصوف اهل سنت ایجاد شده؛ این تهدید خطرناکی است. حتی در مالکی‌ها این تأثیرات سلفی‌ها را می‌بینیم». معاون حوزه‌های علمیه هم گفت: «عرفان‌های نوظهور نقشی در به کمال رسیدن انسان ندارند».

با برپایی سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب در تهران، حوزویان قمی به تکاپو افتادند و مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه و دفتر تبلیغات اسلامی در آن شرکت جستند و کتاب «فرهنگ ناب اسلامی» در نمایشگاه کتاب رونمایی شد. یک نویسنده و محقق حوزوی گفت: «از جمله الزامات موفقیت ناشران دینی و حوزوی این است که ضمن توجه به بحث تبلیغات مناسب، از ارایه محتوای به روز در آثار خود غافل نشوند». کتاب «امامت؛ منشأ حیات خردمندانه بشر»، برگرفته از آثار حضرت آیت الله جوادی آملی، در نمایشگاه کتاب تهران عرضه شد.

کتاب‌های«نقد ادله خلافت»، «مرد روزگاران»، «چگونگی تدریس دروس خارج» و «مُختارات مِن مَخْطوطاتِ تُرکیا» در قم رونمایی شدند و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم گفت: «امروزه غالب یادداشت‌برداری طلبه‌ها از مطالب استاد اصلاً مطلوب نیست و این باعث می‌شود طلاب از تأمل در رابطه با مسائل باز بمانند و نتوانند به خوبی مسائل را بررسی کنند و به استاد خود اشکال کنند». تولیت کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی هم گفت: «در کشورهای آسیای میانه، کتب شیعی بسیار است و ما هنوز در آن مناطق کار جدی برای شناسایی کتاب‌ها انجام نداده‌ایم». رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی اما اظهار داشت: «حجم عظیمی از اسناد معاصر ایران و قریب به ۱۴ میلیون برگ سند در کتابخانه مجلس شورای اسلامی وجود دارد که این‌ها هویت و تاریخ ایران، روحانیت و انقلاب مشروطه را به خوبی نمایش می‌دهند». جزئیات بیستمین همایش کتاب سال حوزه نیز تشریح شد.

نشست‌ها و کرسی‌ها!

دبیر علمی کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی در دانشگاه قم از دریافت ۳۶۴ اثر به این کنگره خبرداد. نشست «بررسی فعالیت شبکه‌های اجتماعی در ایران، آسیب‌ها و فرصت‌ها»، نخستین پیش نشست کرسی نظریه پردازی «محوریت نص قرآنی در مباحث فقهی»، بیست و سومین کرسی آزاد‌اندیشی ترویجی پژوهشگاه فقه نظام و نشست علمی «رابطه جهان‌بینی الهی با نظریه علم دینی از منظر آیت الله العظمی جوادی آملی»، نشست علمی «حقوق اقلیت‌های دینی در هند با تأکید بر مسلمانان» و نشست تخصصی بایسته‌های طراحی نظام یکپارچه مدیریت فرهنگی کشور، ساماندهی فعالیت‌های جبهه فرهنگی و موازی‌کاری نهادها و سازمان‌های فرهنگی (چالش‌ها و راهکارهای برون رفت) با حضور اساتید، صاحب نظران و طلاب حوزه علمیه قم برگزار شد و یک عضو خبرگان رهبری تأکید کرد: «تولیدات محتوایی همایش‌های علمی مورد توجه تصمیم‌سازان قرار گیرد».

خبر رسید اجلاسیه نهایی کرسی نظریه پردازی «امنیت متعالیه» برگزار می‌شود و برای همايش «نقش حکمت اسلامي در انقلاب اسلامی» فراخوان مقاله داده شد. از سامانه جامع مدیریت اطلاعات علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، رونمایی شد و با حضور مسئولان نمایندگی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در استان قم زمینه‌های همکاری این دو نهاد افزایش یافت.

انجمن علمی طلبگی شهید میثمی مدرسه عالی انوارطاها، مقاله حجت الاسلام محبوبی از طلاب این مدرسه را نقد کرد!

خارجی‌های پاسال!  

جدا از این اخبار داخلی، خارجی‌ها هم در حوزه، خبرساز بودند. با حضور شخصیت‌های علمی و دینی کشور، همایش آکادمی اسلامی آلمان و ظرفیت‌های بین المللی حوزه‌های علمیه در قم برگزار شد.

پروفسور سینانایکاگه گامینی رئیس دانشگاه روهونای سریلانکا ضمن حضور در شهر قم و بازدید از جامعه المصطفی العالمیه و به آیت الله اعرافی گفت: «راه حل بسیاری از مشکلات کنونی در بازگشت به مؤلفه‌های تمدنی است». مدیر وقت جامعه المصطفی هم گفت: «نهادینه سازی گفتگو و تعامل میان ادیان و مذاهب، از مهم‌ترین توجهات رسالتی جامعه المصطفی العالمیه به شمار می‌رود».

دبیر اجرایی چهارمین کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی گفت: «بعد از اختتامیه، دو نشست علمی به همراه کارگاه تخصصی در دانشگاه‌های گرجستان و اندونزی برگزار می‌شود». آیت الله اعرافی در دیدار رئیس آژانس ادیان گرجستان اظهار داشت: «حرکت قانونی، شفاف و رسمی از اصول مهم«المصطفی» است و رئیس اداره مساجد افغانستان اذعان کرد: «ایران تجربیات خوبی در مدیریت مساجد و حج و زیارت دارد و پیشنهاد مسئولین جمهوری افغانستان این است این تجربیات به این کشور انتقال داده شود».

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: «تعامل حوزه و دانشگاه از برکات نظام اسلامی است». رئیس سابق آکادمی اسلامی آلمان هم گفت: «اسلام در غرب با چالش‌ها و آسیب‌هایی مواجه است که باید مورد توجه واقع شود؛ البته این رابطه گفتگوی غرب و شرق اسلامی با مسائل سیاسی آکنده شده است؛ از زمانی که مدرنیته در غرب آغاز شد رابطه ما یک سویه بوده است». مسئول اروپا و آمریکای دفتر مقام معظم رهبری خواست که پرورش طلاب در خارج از کشور، متناسب با جامعه هدف شکل گیرد.

معاون آموزش جامعه المصطفی بیان کرد: «امروز در نقاط مختلف ایران و سایر کشور‌ها شاهد حضور حوزه‌های علمیه توانمندی هستیم و روزی تشکیل حوزه علمیه در اروپا غیر قابل تصور بود؛ اما امروز به برکت انقلاب اسلامی این امر تحقق یافته است»

معاون امور بین الملل دفتر مقام معظم رهبری هم تصریح کرد: «بشریت از بی‌عدالتی و وضعیت موجود سرخورده شده است» وی از رویکردهای دو گانه غرب در مسایل مرتبط به تروریسم و حقوق بشر، انتقاد کرد.

مدیر حوزه‌های علمیه گفت: «حوزه شیعی برفقهی پویا و فلسفه‌ای ریشه دار متکی است و مرکز اسلامی هامبورگ به پایگاه عمیق علمی برای گفت وگو‌های ویژه درغرب تبدیل شود».

 مدیر مرکز اسلامی هامبورگ مطرح کرد: «خط مش اصلی ما، نفی افراط و اهتمام ویژه به مکتب عقلانی اهل بیت است». معاون بین الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی اظهار داشت: «قم جایگاه علمی، دینی، فرهنگی، تاریخی و همچنین اقتصادی دارد و این جایگاه برای این شهر در ایران یک برند است».

رئیس شاخه جنوب جماعت علمای عراق گفت: «ایجاد جنگ بین شیعه و سنی راهبرد استکبار جهانی است». عالم سنگالی بیان کرد: «مردم سنگال شجاعت رهبر انقلاب اسلامی ایران را شبیه‌ترین فرد به جد بزرگوارشان؛ امام حسین علیه السلام می‌دانند».

نشست کمیته بررسی و هماهنگی اعزام نمایندگان ایران اسلامی به پارلمان جهانی ادیان برگزار شد و تفاهم نامه همکاری دانشگاه روهونا و جامعه المصطفی به امضای رؤسای این دو دانشگاه رسید.

اسقف اعظم کلیسای ارتدکس قازان و تاتارستان روسیه با آیت الله العظمی نوری همدانی دیدار کرد و گفت: «متاسفانه امروز شاهدیم که غربی‌ها به سردمداری آمریکا در حال نابودی معنویت هستند و برای ‌این‌که به این هدف برسند از همه رسانه‌ها و ابزار تبلیغاتی خود استفاده می‌کنند و با شعار‌های زیبایی مانند دموکراسی بشر را منحرف می‌کنند».

هیئت عالی رتبه کلیسای ارتدوکس و دانشگاه اسکوپیه مقدونیه، با حضور در سازمان مرکزی جامعه المصطفی، با جانشین ریاست المصطفی دیدار کردند. همچنین حجت الاسلام محمد حسن مهدوی‌مهر در دیدار با هیئت فرهنگی کشور چین، گسترش تعاملات علمی و فرهنگی با آن کشور را از اولویت‌های جمهوری اسلامی ایران برشمرد و گفت: «تقویت روابط علمی و فرهنگی ایران و چین، تأثیرات سازنده‌ای بر روابط سیاسی و اقتصادی دو ملت ایجاد خواهد کرد». شوگوی شیانگ نیز گفت: «۱۰قوم از ۵۶ اقوام کشور چین، مسلمان هستند»!

امام جمعه شیعیان استانبول بر نقش تاریخی امام راحل در زمینه حل مسایل بزرگ و مساله دار عصر حاضر تأکید کرد و یکی از رهبران مسلمانان میانمار و از رهبران طریقت چشتیه این کشور با حضور در دانشگاه ادیان و مذاهب، با رئیس این دانشگاه دیدار کرد.

کنگره‌ای برای تشیع!

کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش علوم اسلامی تحت اشراف آیت الله العظمی مکارم شیرازی برگزار شد. رئیس کمیته علوم عقلی این کنگره هم اعلام کرد: «کنگره نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی، نگاه سلبی به دیگر مذاهب ندارد». کمیته بانوان به معرفی بانوان فرهیخته و تحول ساز شیعه در تاریخ اسلام پرداخت و رئیس کمیسیون علم کلام هم به تشریح نقش شیعیان و بانوان شیعه در این علم پرداخت. مدیر کمیته مستشرقان نیز از گستره جهانی آن سخن گفت. مدیرکمیته مطالعات منطقه‌ای غرب ایران، اظهار داشت که کار قابل توجهی در عرصه بازشناسی و تبیین نقش شیعه صورت نگرفته است و مدیر کمیته علوم طبیعی، تشکیل دبیرخانه دائمی این همایش را عاملی مهم در توسعه کمی و کیفی این همایش علمی و جهانی دانست. مدیر کمیته تاریخ، این همایش را دارای ابعادی مرتبط به امت اسلام دانست و تصریح کرد: «گفتمان سازی علمی در حوزه و دانشگاه، یکی از الزامات مهم برای تبیین خدمات شیعه در سطح جهان اسلام است». مدیر کمیته علوم انسانی، وجود نگاه علمی و رویکرد مؤثر بین المللی را از شاخصه‌های ممتاز این کنگره برشمرد. مدیر کمسیون اخلاق، تربیت و عرفان، علم عرفان را برگرفته از معارف ائمه اطهار دانست. رئیس کمیسون فقه واصول از تولید ۴ اثر در این کمسیون خبرداد و مدیر کمیته علوم اسلامی، این کنگره را فرابخشی دانست. مدیر کمیته احیای آثار، اتقان علمی را مهم‌ترین رکن تأیید و انتشار کتب این گروه دانست. مدیر کمیته حدیث همایش، از عرضه دو مقاله و کتاب در این همایش خبرداد.

دبیر همایش با اعلام این خبر که بیش از یک هزار و ۲۰۰ مقاله در دبیرخانه کنگره ارزیابی شده، یکی ازثمرات این کنگره را تولید ۵۵ جلد کتاب بیان کرد. معاون آموزش و پژوهش حوزه علمیه اصفهان هم بر لزوم ارسال کتب و آثار علمی کنگره نقش شیعه در گسترش علوم اسلامی به نقاط مختلف دنیا تأکید کرد.

 آثار کنگره و تمبر آن با حضور دو تن از مراجع تقلید رونمایی شد. آیت الله علوی بروجردی به همین مناسبت گفت: «باید این سرمایه عظیم شیعه که در اختیارمان است را حفظ کنیم؛ که آبروی شیعه است و نباید از این آبرو خرج کنیم». آیت الله العظمی سبحانی اظهار داشت: «متاسفانه خدمات شیعه پنهان بوده است و ما باید خدمات خود را بیان کنیم و بگوییم که این خدمت دوشادوش همه علمای اسلامی انجام شده است».

رئیس شورای سازمان اهل بیت علیهم السلام اندونزی گفت: «انقلاب اسلامی موجب شد فعالان اندونزی، عهد جدیدی را به نام تفکر علمی به وجود آوردند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شاهد حضور دوباره شیعیان در اندونزی پس از مدتی طولانی بودیم». یک عالم اندونزیایی هم تصریح کرد که انقلاب اسلامی نقش مهمی در توسعه معارف اهل بیت در اندونزی داشته است. عضو مجمع تقریب مذاهب نیز گفت: «آفریقا میراث مهم اهل بیت را در دل خود جای داده» و بر لزوم تلاش هرچه بیشتر برای شناسایی و استحصال منابع و میراث علمی اهل بیت در آفریقا تأکید کرد. یک عالم هندی اذعان کرد: «ایرانی‌ها نقشی مهمی در توسعه علوم اسلامی در هند دارند». پژوهشگر و محقق آذربایجانی از نقش مهم علمای قفقاز و ماوراء النهر در توسعه علوم اسلامی سخن گفت. اسلام شناس روسی هم با بیان ‌این‌که شیعه جعفری دارای میراث و گنجینه گسترده‌ای است، ابراز داشت: «نقش ایران و مراجع شیعه و مقام معظم رهبری در گسترش علوم اسلامی باید همواره مورد توجه باشد». عالم ترکیه‌ای بیان کرد: «سال‌های زیادی است دشمنان اهل بیت می‌‌خواهند به مردم دنیا القا کنند، شیعیان خدمتی به اسلام نکرده‌اند و سعی می‌کنند شیعه را گروهی خارج از امت اسلام  معرفی کنند». پژوهشگر بنگلادشی گفت: «بعد از پیروزی انقلاب، نهضت ترجمه آثار شیعی در بنگلادش راه افتاد و در سه دهه اخیر حدود ۲۰۰ عنوان آثار شیعی در موضوعات مختلف منتشر شده است». استاد دانشگاه انگلیس، بیان کرد: «بنده مناظره و مباحث خود را با خاورشناسان دیگر، پیرامون شیعه دنبال می‌کنم، چراکه اعتقاد دارم آموزه‌های مورد نیاز زندگی بشری در مکتب شیعه نهفته است». اندیشمند برجسته مراکشی با اشاره به تلاش‌های گسترده برخی علمای متعصب جهان اسلام برای نادیده گرفتن افتخارات شیعیان، فکر و اندیشه امام صادق علیه السلام را اندیشه اصیل اسلامی توصیف کرد و اندیشمندان شیعه را از افتخارات جهان اسلام دانست. استاد دانشگاه آکسفورد انگلیس بر جایگاه ویژه شیعه در تاریخ اسلام تأکید کرد و یک عالم سوری با اشاره به اهمیت جهاد در اسلام بیان کرد: «امام خمینی^(ره) مرجعی بودند که با احیای جهاد عزت را به مسلمانان برگرداندند». سرپرست حوزه علمیه پاریس بر لزوم استقبال از مکاتب و فرق و ادیان مختلف برای ارتباط بیشتر با حضور علمیه شیعه تأکید کرد. رئیس حوزه علمیه المهدیه (عج) نجف اشرف، فتاوی آیت الله العظمی سیستانی در مقابل تروریسم و داعش را بسیار مهم و تاثیرگزار دانست.

حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالحسن نواب گفت: «اولین دانشگاهی که رشته شیعه شناسی را تأسیس کرد، دانشگاه ادیان و مذاهب بود». حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه اظهار داشت: «حکمای شیعه در تحول فلسفه در عرصه هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی و خداشناسی نقش مهمی داشتند و توانستند مکاتب بسیاری از جمله اصفهان شیراز و تهران و قم و تبریز و نجف را شکل دهند». یک عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: «بدون هیچ گونه اغراقی، نقش ایرانیان شیعه در پیدایش و توسعه علوم اسلامی، بسیار مهم و ممتاز بوده است». یک عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: «این کنکره بازگو کننده نقش شیعه و علمای شیعه در پیدایش علوم اسلامی است»! استاد و پژوهشگر حوزه مستشرقان گفت: «متأسفانه برخی از مستشرقان، بی‌مهری فراوانی به منابع شیعی در مطالعات اسلامی خود دارند» و یک محقق و پژوهشگرحوزه علمیه، نقش قم را در توسعه علوم اسلامی و اهل بیت، دیرباز و والا دانست. یک مدرس جامعه المصطفی هم گفت: «این کنگره، حقیقتاً زمینه ساز تعامل علمی نخبگان جهان اسلام است» و مسئول دفتر امور اجتماعی و سیاسی حوزه‌های علمیه، توسعه حوزه و جامعه المصطفی را از ثمرات انقلاب اسلامی دانست. عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه هم تقویت ارتباطات بین المللی حوزه را لازمه تبیین نقش شیعه در گسترش علوم اسلامی و انسانی برشمرد.

یک پژوهشگر علوم قرآنی، تدوین علم نحو، تفاسیر برجسته و بیان اصول تفسیر باطنی و عرفانی را از مهم‌ترین دستاوردهای علمی تشیع دانست. یک محقق دیگر افزود: «ادیبان شیعه نقشی کم نظیر در توسعه زبان فهم دین داشتند».

مدیر حوز‌های علمیه بر نقش تاریخی و عظیم حوزه‌های علمیه شیعه در عرصه توسعه علوم اسلامی تأکید کرد و دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ائمه اطهار را پیشگام پیدایش و توسعه علوم اسلامی دانست. حجت الاسلام والمسلمین بنایی اما گفت: «تفکر اعتدالی تشیع، پنهان مانده که برگزاری این کنگره می‌تواند این تفکر را به جهانیان معرفی کند»! آیت الله مقتدایی هم اذعان کرد که این کنگره، سبب معرفی کتب شیعه به جهان اسلام می‌شود.

صاحبان مقالات برتر در کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی با حضور آیت الله العظمی مکارم شیرازی تقدیر شدند و رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اسلامی گفت: «نگاه متعالی آیت الله العظمی مکارم شیرازی در توجه به اصول اصلی در تعامل علمی در حوزه علمیه شیعه و تعامل با اهل سنت همیشه موجب توسعه حوزه‌های علمیه شده است».

در حاشیه برگزاری کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی، نمایشگاه دستاوردها و محصولات مراکز فرهنگی و حوزوی با حضور مراکز علمی حوزوی از جمله جامعه‌الزهرا راه‌اندازی شد.

کنگره‌ای برای تصوف!

همچنین دبیر علمی همایش ملی «تصوف و شاخصه‌ها و نقدها» اعلام کرد ۲۰۰مقاله به دبیرخانه همایش رسیده است و هدف از برگزاری پیش همایش را هم‌فکری و بررسی آراء و نظرات مختلف در مورد تصوف و شاخصه و نقدهای پژوهشگران حوزه و دانشگاه و اساتید صاحب نظر در موضوع فرق و ادیان دانست.

 یک پژوهشگر علوم اسلامی بیان کرد: «فقها به عرفان اسلامی اقبال دارند و اعتقاد دارند که عرفان حقیقی از بیانات اهل بیت جاری شده است» و پژوهشگری دیگر دیدگاه سیدعلی خان مدنی را برگرفته از دو دیدگاه مدرسه‌ای و ذوق‌گرا دانست!

حجت الاسلام محمدی نظام آبادی گفت: «آیت الله صابری همدانی، از علاقه‌مندان جدی اهل بیت عصمت و طهارت بود و آنچنان جذب و محو اهل بیت به ویژه سالار شهیدان بود که کتاب ادب الحسین را می‌نویسد. تولیت وقت آستان قدس رضوی تأکید کرد: «ظرفیت عظیم علمی و پژوهشی حوزه علمیه قم آماده هر نوع همکاری برای احیاء تراث عملی بزرگان شیعه با آستان قدس است و این جای بسی خوشحالی است»!

نیمه شعبان و شوق ظهور!

با فرا رسیدن نیمه شعبان و میلاد حضرت ولی عصر عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه، حوزویان، به مسئله مهدویت پرداختند. یک استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم گفت: «تقویت باور مردم به مهدویت رسالت همه متدینین جامعه به خصوص روحانیت است». مدیر مرکز تخصصی مهدویت تصریح کرد: «تقویت باورهای اصیل مهدوی، از ضروری‌ترین مسایل شیعه است» و رئیس انجمن علمی مهدویت حوزه علمیه قم با تأکید بر این که ترویج گفتمان مهدویت در جامعه، اُمیدافزا و نشاط آفرین است، تصریح کرد: «باور عمیق به منجی موعود، زمینه اصلاح امور جامعه را فراهم می‌کند».

مراسم جشن میلاد حضرت صاحب الزّمان با حضور بیش از هزار و ۳۰۰ طلبه و فرزندان ایشان در جامعه‌الزهرا برگزار شد. یک عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم گفت: «تعمیق معرفت و بینش دینی به حضرات معصومین در جشن‌های ویژه شعبانیه، حتماً مورد توجه قرار گیرد».

یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم از باور مشترک انسانی و فراادیانی به ظهور منجی موعود، سخن گفت و مدیر موسسه مسجد تصریح کرد: «مهدویت منهای مسجد باعث شکل‌گیری و تقویت مدعیان دروغین می‌شود». یک کارشناس و نویسنده حوزوی مهدویت هم با اشاره به اهانت بن سلمان به رویکرد مهدوی نظام اسلامی، اظهار داشت: «بن سلمان‌ها و فرعونیان ازمنه مختلف نمی‌توانند سنت الهی را با سخنان و رفتارهای سخیف خود تغییر دهند و قطعاً تاوان این سخنان را در همین دنیا خواهد داد»! 

از سوی دیگر، مدیر مدرسه علمیه امام رضا ویژه حافظان قرآن کریم تصریح کرد: «امروزه یکی از وظایف بسیار مهم و کلیدی طلاب و فضلای حوزه، پاسخ به شبهات مهدویت است» اما یک استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم گفت: «ارتقای سطح دانشی طلاب و روحانیون، لازمه پاسخ به شبهات در زمینه مهدویت است». حجت الاسلام حسن صافی در گردهمایی مبلغان اظهار داشت: «در اوضاع و شرایط فعلی، در خانه نشستن و انزوا و گوشه گیری، هنر نيست. بايد ایستاد و قيام به وظائف کرد؛ باید امر به معروف و نهي از منکر را احیا نمود».

مرکز آموزش مجازی مهدویت هم راه‌اندازی شد و نشست علمی بررسی نظریه «آینده انگاری قرآن کریم» به همت مرکز پژوهش‌های مسجد مقدس جمکران با حضور اساتید حوزه و دانشگاه برگزار گردید.

یک عضو هیئت علمی جامعه المصطفی گفت: «یکی از آسیب‌ها در زمینه مهدویت، تعیین وقت برای ظهور امام زمان است، ظهور این امام معصوم در یک لحظه اتفاق می‌افتد و باید کسی که برای ظهور، وقت تعیین می‌کند را تکذیب کرد».

رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: «شاخصه مهم منتظران حقیقی امام زمان، حق‎طلبی است و نه قدرت‌طلبی و جناح‌طلبی»! یک کارشناس مهدویت گفت: «در گذر تاریخ، افراد فتنه‌گر از عدم آگاهی شیعیان، سوء استفاده کرده‌اند، از این رو ما باید با پرداختن به این موضوع و تبیین مطالب، نگذاریم راه‌های سوء استفاده دشمنان از مهدویت، باز شود».

حجت الاسلام والمسلمین سید هاشم الحیدری، رهبر حزب الله عراق، خادم افتخاری مسجد مقدس جمکران شد و با تأکید بر ‌این‌که یاران امام زمان در جهت تشکیل جبهه مقاومت تلاش می‌کنند، گفت: «جبهه امام مهدی، همان جبهه پیامبران و امام حسین است و ظهور، تجلی خواست همه پیامبران است».

رمضان و میهمانی خدا!

با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان، حوزویان و مبلغان به تکاپو افتادند. پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی، سلسله موشن‌گرافی‌های احکام روزه را منتشر کرد و ساعات پاسخگویی آن افزایش یافت. معاون مجتمع آموزش عالی فقه نیز از پخش اینترنتی درس تفسیر حضرت آیت الله سبحانی خبرداد. سامانه کتابخانه همراه مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با هدف حمایت علمی و بی‌نیازسازی مبلغان از حمل کتاب‌های سنگین کاغذی، «توشه تبلیغ» را ویژه مبلغان حوزه‌های علمیه آماده و ارائه کرد. اداره فرهنگی تربیتی دانشگاه مجازی المصطفی قم هم با همکاری گروه مطالعات قرآنی، برنامه‌ها، جلسات و سمینارهای مختلفی را در برنامه کاری خود گذاشت.

معاون تهذیب و تربیت حوزه گفت: «در تعدادی از مدارس سطح یک که درس‌ها برقرار است، برنامه‌هایی نظیر درس اخلاق، مناجات و ادعیه و اعمال عبادی برگزار خواهد شد» و یک عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: «فراهم شدن زمینه رشد معنوی از شاخصه‌های مهم ماه رمضان است». رئیس مجمع عالی تفسیر حوزه گفت که ماه رمضان بهترین فرصت برای شکل گیری سبک زندگی قرآنی است و رئیس قطب اخلاق، خانواده و سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی تصریح کرد: «تأکید مبلغان بر مباحث اخلاقی در مناسبت‌هایی چون ماه رمضان و محرم، از جمله لوازم مهم توفیق در امر تبلیغ دین است». یک عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم تصریح کرد که این ماه، بهترین فرصت برای تحکیم ارتباط میان خالق و مخلوق است و عضو هیئت رئیسه مجمع عمومی جامعه مدرسین از اعزام ۱۰۰ مفسر قرآن حوزوی به سراسر کشور در ماه رمضان خبر داد.

شرایط ثبت نام و اعزام مبلغان برای ماه رمضان اعلام شد و امکان ثبت نام و اعزام به نیروی انتظامی از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم فراهم گردید و همایش بزرگ مبلغین اعزامی ماه رمضان به رده‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مدرسه عالی دارالشفاء برگزار شد.

همایش مبلغان اعزامی ماه مبارک رمضان هم برگزار شد و معاون فرهنگی تبلیغی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از تشکیل گروه‌های تبلیغی در حوزه پیشگیری از مفاسد اخلاقی خبر داد و از اعزام تیم‌های متخصص مشاوره به حاشیه شهر‌ها و دادگستری‌ها سخن گفت. وزیر کشور هم ولایت فقیه را عنصر وحدت‌بخش و انسجام‌آفرین دانست و مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم از روحانیون و مبلغان خواست وظایف و تکالیف دینی مردم برای حفظ و حراست از محیط زیست را برای آنها بیان کنند.

همایش بزرگ مبلغان اعزامی اوقاف و تجلیل از خانواده محسن حججی با حضور خانواده شهید در قم برگزار شد. پدر شهید در همایش مبلغین اوقاف گفت: «شهید حججی امید را در بین جوانان زنده کرد» و خانواده این شهید با آیت الله علوی بروجرودی دیدار کردند. معاون فرهنگی اجتماعی سازمان اوقاف، از مبلغان خواست به تبیین و اهمیت وقف و موقوفات بپردازند و گفت: «دشمن در تلاش است جوانان را از مراکز فرهنگی جدا کند و حتی کمپین روزه خواری برای از بین بردن غیرت دینی به راه‌انداخته است».

مرکز تخصصی آموزش مهارت‌های فرهنگی بیان، دوره‌های مهارتی و کاربردی را برگزار کرد و در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی جدید دانشگاه ادیان و مذاهب، برنامه‌های فرهنگی و مذهبی این دانشگاه در ماه مبارک رمضان اعلام شد.همایش مبلغان جامعه‌الزهرا هم برگزار شد و مدیر آن با بیان ‌این‌که تبلیغ یک مهارت است، گفت: «اگر می‌خواهید مبلّغ شوید باید ظرافت‌های تبلیغ را فرا بگیرید»! معاون فرهنگی تبلیغی هم عنوان کرد: «بیش از هزار مبلغ از سوی جامعه‌الزهرا برای تبلیغ در ماه مبارک رمضان به مناطق مختلف کشور اعزام شدند». برنامه جزء خوانی ویژه طلاب آموزش زبان فارسی و دوره تمهیدیه در ماه رمضان به همت مجتمع آموزش عالی بنت الهدی نیز برگزار شد. معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران هم از طرح «نور هدایت» برای حفظ جز ۳۰ قرآن کریم میان خواهران طلبه، خبر داد.

  مدیر کل فرهنگ وارشاد اسلامی قم از ارتقاء شاخصه‌های فرهنگی قرآنی استان قم گفت و رئیس جامعه المصطفی العالمیه، با صدور پیامی، از حرکت جدید قرآنی علما و اساتید تفسیر هندوستان تجلیل کرد و حجت الاسلام جبرئیلی گفت: «سید جمال تدبر در قرآن را راهکار برای مسایل جهان اسلامی می‌دانست».

بیش از ۱۰ هزار عنوان مقاله درباره‌‏ قرآن کریم، در پایگاه مجلات تخصصی نور عرضه شد و نرم افزار قرآن آوای نور با امکانات پیشرفته همچون دانشنامه جامع موضوعي قرآن (با بیش از ۸۸۰۰۰ رکورد موضوع و زیر موضوع) برای اولین بر روی موبایل ارائه گردید.

معاون فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی قم به مناسبت برگزاری نمایشگاه قرآن، بازگشت به فرهنگ ناب قرآنی را علاج دردهای امروز جامعه دانست. معاون فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت اما گفت: «هر فردی نمی‌تواند به علم تفسیر قرآن کریم دست یابد، زیرا این علم به اولیای خداوند عنایت می‌شود و علوم زیادی باید فرا گرفت تا به این علم دست یافت». «کارگاه آموزشی شیوه‌های بیان تفسیر قرآن کریم» درمدرسه عالی دار الشفاء در قم برگزار شد.

مرکز شبانه روزی حفظ و مفاهیم کل قرآن کریم امام سجاد علیه السلام قم، از میان طلاب علاقه‌مند، پذیرش کرد و آیین ترتیل خوانی قرآن با حضور قاریان طلبه برگزار شد.

رئیس ستاد اقامه نماز گفت: «به قرآن، بی‌اعتنایی کردیم و لذا دچار مفاسد اجتماعی شده‌ایم» و دبیر مجمع عالی تفسیرحوزه علمیه قم، اعزام اساتید تفسیر به مناطق مختلف کشور را موجب ایجاد یک موج مبارک تفسیری دانست. حجت الاسلام والمسلمین قرائتی، این طور نقل کرد که آیت الله شهید سعیدی برای زیارت به مشهد آمده بود؛ وقتی به او می‌گویند در یک روستا به روحانی نیاز است، رفتن به آن جا را بر زیارت امام رضا علیه السلام ترجیح داد.

مدیر دارالقرآن علامه طباطبایی از برگزاری شانزدهمین همایش اساتید تفسیر قرآن کریم با حضور آیت‌الله العظمی جوادی آملی خبر داد و سومین جشنواره علمی اساتید حوزه‌های علمیه خواهران با معرفی نفرات برگزیده این جشنواره در دو گرایش تفسیر و علوم قرآنی به کار خود پایان داد. جلسه دفاع از پایان‌نامه سطح سه با موضوع «اقسام هدایت و مبانی آن در قرآن کریم» در جامعه‌الزهرا برگزار شد.

مراکز حوزوی و اخباری که گذشت!  

در خود حوزه هم خبرهایی بود! اولین جلسه مدیران حوزه‌های علمیه سراسر کشور با معاون تهذیب از طریق ویدئو کنفرانس برگزار شد و مدیر مشاوره و خانواده معاونت تهذیب و تربیت از برگزاری دوره مهارت‌های زندگی در مشهد مقدس خبرداد. دوره تابستانی آشنایی با نظام فکری شهيد مطهری هم به گونه‌ای برنامه‌ریزی شد که طلاب علاقمند بتوانند آثار معلم انقلاب را در ۳ ماه، مطالعه کنند. حجت الاسلام و المسلمین بهجت‌پور گفت: «مهم‌ترین دغدغه شهید مطهری، دفاع از دین و هدایت مردم بود». حجت الاسلام و المسلمین فخار طوسی، اظهار داشت: «روش علمی شهید مطهری در دفاع از دین، الگوی همه حوزویان و دانشگاهیان است» و حجت الاسلام و المسلمین محمد علی راغبی هم گفت: «ایشان هیچ گاه به شرایط و نیازهای جامعه و اقتضائات روزگار خود بی‌توجه و یا کم‌توجه نبود».

اعضای جدید هیئت رئیسه هشتمین دوره مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم تشکیل جلسه داده، سوگند یاد کردند. رئیس مجمع اعلام کرد: «حوزه علمیه هرگز تعطیلی ندارد»! منظور وی این بود که در تعطیلی دروس حوزه، رسالت تبلیغی پابرجا است. این شد که نمایندگان طلاب با برگزاری جلسات مجمع در تابستان، موافقت کردند. نخستین جلسه طلاب و فضلای مرندی با حضور نمایندگان این شهر و همچنین رییس اداره تبلیغات اسلامی مرند در قم برگزار شد. یک نماینده طلاب و فضلای قمی با بیان این که این مجمع باید در راستای دغدغه‌های مقام معظم رهبری گام بردارد، گفت: «مجمع طلاب، محملی برای انتقال مشکلات طلاب به مسئولین است» اما آیت الله حسینی بوشهری در جمع طلاب و فضلای همشهری، تذکر داد که مبلغان و طلاب از موضع‌گیری‌های تند خودداری کنند! مسئول دفتر نمایندگی بعثه مقام معظم رهبری حج در منطقه قم از فعالیت ۴ هزار و ۲۳۵ روحانی قمی در کاروان‌های عتبات عالیات خبر داد.

آیت الله العظمی مکارم شیرازی در دیدار رئیس مرکز خدمات حوزه گفت: «با هماهنگی دفتر رهبری در حال برنامه‌ریزی برای اجرای طرحی هستیم که برای حضور طلاب در قم زمان مشخصی تعیین شود و پس از این زمان اگر طلبه، استاد حوزه بود یا پژوهشی انجام داد در قم بماند و در غیر این صورت شرایطی فراهم شود که به شهر یا استان خود بازگردد». نام‌گذاری هفته‌ای به نام حوزه علمیه از دیگر گفته‌های این مرجع تقلید بود. شاگردان ایشان هم خواهان نامگذاری روز مرجعیت شدند!

نماینده ولی فقیه در استان خراسان جنوبی و جمعی از مسئولان حوزوی این استان با حضور در مرکز خدمات حوزه با رئیس و مسئولان این مرکز دیدار و گفتگو کردند. مدیر مرکز خدمات حوزه‌های علمیه استان قم معرفی و از مدیر سابق این استان، تقدیر شد. معاون منابع انسانی و مالی هم از موفقیت مرکز خدمات حوزه‌های علمیه در اخذ مفاصا حساب از سازمان امور مالیاتی خبر داد و برای چهارمین سال متوالی، مرکز خدمات حوزه و شرکت بیمه آسیا تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.

ساعت‌کاری این مرکز در ماه مبارک رمضان اعلام شد و سرپرست جدید روابط عمومی مرکز خدمات حوزه به مناسبت روز روابط عمومی گفت: «روابط عمومی در حوزه‌های علمیه نیازمند بازنگری علمی است. ما باید جایگاه علمی روابط عمومی را بالا ببریم که لازمه آن هم مطالعه و مشاوره با اهل فن است».

مسئول روابط عمومی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه هم تبیین دستاوردهای حوزه را از وظایف مهم روابط عمومی نهادهای حوزوی دانست و مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل حوزه‌های علمیه خواهران، گفت: «بهترین دستورات ارتباطی در قرآن و روایات اسلامی بیان شده و باید استاندار‌د‌ها و شیوه‌های جهانی در کار روابط عمومی متناسب با نوع فعالیت و محتوای سازمان‌ها و نهاد‌ها بومی‌سازی شود».

مدیر حوزه‌های علمیه خواهران گفت که این حوزه‌ باید به سمت کیفی‌سازی حرکت کند. معاون جدید ارتباطات و امور حوزه‌ علمیه خواهران منصوب شد و معاون سابق تأکید کرد: «توسعه سطح ۳ و ۴ حوزه‌های علمیه خواهران ضروری است». معاون آموزش هم خبر داد: «طراحی رشته‌های جدید و متناسب با نیازها و توانمندی‌های جامعه بانوان در سطح سه از برنامه‌های معاونت آموزش حوزه‌های علمیه خواهران است». معاونت پژوهش جامعه‌الزهرا برای عضویت در انجمن‌های علمی پژوهشی طلاب در ۱۰ گرایش، فراخوان داد. معاون آموزش مجتمع بنت الهدی گفت: «این مجتمع در اجرای طرح تحول نظام آموزشی المصطفی پیشتاز است و سه مدرسه عالی علوم اسلامی و انسانی در مجتمع راه‌اندازی خواهد شد». ۶۰۰ بانو در حرم حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله علیها در آزمون نهایی هفدهمین دوره معارف اسلامی خانواده‌های طلاب، شرکت کردند و مدیر کل اداره برنامه‌ریزی و ارزشیابی، از اعلام نتایج پنجمین دوره مسابقه علمی کوثر جامعه الزهرا خبر داد.

مدیرکل آموزش و پرورش استان قم در دیدار با مدیر حوزه علمیه قم گفت: «موضوع سند ۲۰۳۰ آموزش و پرورش قم را زمین‌گیر کرده است»! مدیر حوزه هم بر ضرورت توجه به فعالیت مدارس دو شیفت تأکید کرد. معاونت برنامه‌ریزی و پژوهش ستاد همکاری‌های حوزه و آموزش و پرورش، برنامه سالانه کمیته‌های استانی، منطقه و شهرستان ادارات آموزش و پرورش سراسر کشور را تدوین کرد.

آیت الله اعرافی بر تقویت و ساماندهی ارتباط طلاب با هلال احمرتأکید کرد و به طلاب و فضلای یزدی گفت: «درسال ۱۴۱۴باید به۲۰۰هزار طلبه برسیم» و از آنان خواست شورای اندیشه‌ورز برای مطالعات راهبردی و یزدشناسی تشکیل شود! همزمان با روز اسناد ملی و میراث مکتوب و روز بزرگداشت مرحوم شیخ کلینی، مرکز اسناد حوزه علمیه آغاز به کار کرد و حجت الاسلام والمسلمین طیب حسینی که پیش‌تر مسئول روابط عمومی مرکز مدیریت حوزه بود، مسئولیت این مرکز را برعهده گرفت. حجت الاسلام والمسلمین جشمیدی به طلاب گفت: «اگر هدف ما سربازی حضرت ولی عصر است لازم بوده برای این هدف آماده شویم؛ سربازی یعنی هر جا نیاز بود، اعزام شویم و عهده‌دار مسئولیت باشیم». مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه برای تعطیلی ستاد مرکزی حوزه در یازدهم و سیزدهم اردیبهشت و غفلت از اطلاع رسانی به طلاب، اطلاعیه‌ای صادر کرد. حجت الاسلام محمد رضا خدابنده‌لو از سوی مسئول مرکز امور طلاب و دانش‌آموختگان حوزه علمیه به عنوان سرپرست مدیریت اجرایی معرفی شد. طلاب فردوسی در قم، گرد هم آمدند و امام جمعه شاهرود در مصلای قم، به طلاب شاهرودی گفت: «پذیرش طلاب نباید به آخر اسفند منحصر شود و گزینش مستمر و غیر رسمی از طریق استعداد یابی باید صورت بگیرد». دبیر مرکز رسیدگی به امور مساجد شهرستان شاهرود خواست که کمیته‌ای برای مشورت تحصیلی طلاب تشکیل شود.

اولین نشست معاونان آموزش مراکز تخصصی قم با معاون آموزش حوزه‌های علمیه برگزار شد و مسئول مرکز ارتباطات و امور بين الملل حوزه تأکید کرد: «بخش‌های تخصصی حوزه باید با عرصه بین الملل آشنا و نزدیک‌تر شوند». مدیر مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی جامعه‌الزهرا خبر داد که شش هزار نفر از این مرکز، فارغ التحصیل شده‌اند. رئیس مرکز آموزش‌های کاربردی و مهارتی حوزه‌های علمیه، گفت: برای طلاب سطح دو ۲۱۰ ساعت و طلاب سطح سه ۱۰۰ ساعت، کارگاه مهارت‌های کاربردی تعریف شده است. حوزه اعلام کرد اساتيد متقاضي تدريس که داراي مجوز و سابقه تدريس در مدارس علميه قم يا شهرستان‌ها هستند و هم اکنون اشتغال به تدريس ندارند، در بانک اطلاعات ثبت‌نام فرمايند تا در صورت نياز مدارس، دعوت به همکاري شوند.

اعضای هیئت رئیسه سومین دوره مجمع عمومی جامعه مدرسین انتخاب شدند و یک عضو آن تصریح کرد: «نباید هیچ تشکل یا گروهی با رسالت‌ها و اهداف جامعه مدرسین تأسیس شود». عضو دیگر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در جلسه هم‌اندیشی طلاب و فضلای شهرستان ایذه پیرامون مسائل تبلیغی تأکید کرد: «تفکیک بین ایران و اسلام، خیانت است». از کتاب «چگونگی تدریس دروس خارج» رونمایی شد و یک استاد گفت: «درس میرزای شیرازی ۷ ساعت طول می‌کشید و ما نباید از فقه جواهری و سنتی جدا شویم؛ باید همان فقه سنتی را به صورت پویا دنبال کرد». اولین نشست صمیمی تبلیغی استعدادهای برتر حوزه، در سالن اجتماعات مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه برگزار شد.

وزیر کشور به قم سفر کرده، با مراجع تقلید دیدار و گفت و گو کرد و در نشست «نقش مبلغان در کاهش و مقابله آسیب‌های اجتماعی» در مرکز همایش‌های غدیر دفتر تبلیغات اسلامی شرکت جست.  آیت الله خاتمی با صراحت گفت: «مرجعی را در قم نمی‌شناسم که دین را از سیاست جدا بداند و بگوید ما کاری به کار سیاست نداریم، ولی جریانی هست که در پی سکولاریزه کردن حوزه است».

دانشگاه ادیان و مذاهب و دانشگاه مذاهب اسلامی، تفاهم‌نامه امضا کردند و معاون آموزشی حوزه به رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: «با توجه به حساسیت‌های موجود بر سر مسئله ادیان و مذاهب، باید بر روی خروجی‌های این دانشگاه، همچون کتاب و پایان‌نامه، دقت خاصی صورت گیرد»! مدیر کل امور پژوهشی حوزه‌های علمیه از گلوگاه‌هایی که موجب کندی کار نشریات حوزه می‌شود، سخن گفت و گفت: «یکی از اهداف شورای نشر، هدایت منشورات در جهت اهداف و نیازهای حوزه و نظام است و سیاست‌های کلان و برنامه‌های راهبردی به شورای عالی حوزه ارائه می‌شود». مرکز مطالعات فقه حکومتی از میان طلاب قمی دانش پژوه، پذیرفت. امتحانات کتبی نیمسال دوم سطوح عالی حوزه علمیه قم برگزار شد.

رئیس مجتمع آموزش عالی امام خمینی^(ره) و تنی چند از معاونان و مدیران این مجتمع به مناسبت گرامیداشت مقام استاد، با حضور در مدرسه علمیه مروی تهران با استاد تحریری دیدار و گفت‌وگو کردند. رئیس شورای مدیریت حوزه‌های علمیه استان تهران و برخی اعضای این شورا هم به قم آمدند و با آیات عظام، نوری همدانی و صافی گلپایگانی دیدار کردند. مدیر حوزه‌های علمیه هم گفت: «حضرت آیت الله جوادی آملی خود یکی از نمادهای نظریه عقلانیت وحیانی هستند و واکاوی سیره علمی و روحی و معرفتی ایشان می‌تواند چراغی فراروی حوزه و دانشگاه برای پیمودن این مسیر عقلانیت وحیانی باشد». عضو فقهای شورای نگهبان هم اظهار داشت: «آیت الله سبحانی از بزرگ‌ترین دانشمندان معاصر جهان اسلام در تدوین فقه مقارن هستند».

جلسه امکان سنجی بهره‌مندی طلاب المصطفی از مزایای بیمه تأمین اجتماعی با حضور مدیر کل اتباع بیمه تأمین اجتماعی در مرکز امور طلاب و خانواده‌ها برگزار شد و درمانگاه غدیر شهرک مهدیه قم با حضور جانشین رئیس جامعه المصطفی العالمیه افتتاح گردید. مدیر جمعیت هلال احمر استان قم هم گفت: «ایران جز ۱۰ کشور بلاخیز جهان است»!

حوزه و اقتصاد بی‌ربا!

حوزه در سال گذشته، نگاهی هم به اقتصاد داشت. نشست علمی «بررسی طرح بانکداری جمهوری اسلامی ایران» با سخنرانی حجج اسلام والمسلمین موسویان و مصباحی مقدم و با حضور طلاب و اساتید حوزه و جامعه المصطفی در قم برگزار شد اما امام جمعه فردوس اذعان کرد وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم رضایت‌بخش نیست و با انتقاد از وضعیت اقتصادی و مشکلات معیشتی در کشور گفت: «مسئولان به جایی پرداختن به حواشی به دنبال حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم باشند».

نشست نقد و بررسی نظریات معاصر پیرامون مسئله ربا نیز در مرکز تخصصی تفسیر حوزه علمیه قم و با حضور عضو فقهی بانک مرکزی کشور برگزار شد. استاد علوم قرآنی حوزه علمیه خواهران هم گفت: «نتیجه ربا انباشت ثروت برای گروهی خاص و فقیر شدن گروهی دیگر است و با انفاق می‌توان به جنگ فقر و ربا رفت و فقر را در جامعه اسلامی ریشه‌کن کرد».

سیاست از نگاه حوزویان!

در جهان سیاست اما با انتقال سفارت آمریکا به قدس، خشم حوزویان مشتعل شد و حجت الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی گفت: «تشکیل پایتخت رژیم صهیونیستی بر روی خون فلسطینیان نتیجه فرعون زیستی ترامپ است». استاد حوزه علمیه خواهران هم تأکید کرد: «عدم ایمان به غیب علت طغیان قوم بنی‌اسرائیل در تاریخ است»!

 عضو هیئت علمی جامعه المصطفی، راه پیروزی ملت فلسطین را بصیرت و مقاومت دانست و مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه در بیانیه‌ای تأکید کرد: «مجامع بین المللی در محکومیت رژیم صهیونیستی و آمریکا اقدام شایسته اتخاذ کنند». بیانیه جامعه المصطفی هم کشتار معترضان به انتقال سفارت آمریکا در سرزمین‌های اشغالی را محکوم کرد. مدیر حوزه‌های علمیه گفت: «انتقال سفارت آمریکا به قدس مهمترین اقدام نابخردانه دولت این کشور است». سخنگوی هیئت رئیس مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد که اقدام رئیس جمهور آمریکا، تضییع حقوق مردم فلسطین است.

ناگهان، آمریکا اعلام کرد از برجام خارج می‌شود! فرمانده تیپ ۸۳ امام جعفر صادق، در واکنش به این اقدام گفت: «مشکل مسئولان اجرایی کشور این است به تدابیر رهبر انقلاب توجهی ندارند و دقت نمی‌کنند و همین مسئله باعث شد ترامپ، برجام را آتش بزند». در بیانیه این تیپ هم از مسئولان خواسته شد پایان برجام را اعلام کرده، صنعت هسته‌ای را به جایگاه قبلی و بالاتر از آن بازگردانند!

حجت الاسلام والمسلمین محمدی عراقی گفت: «دولت جمهوری اسلامی باید به تدابیر رهبر انقلاب توجه و عمل کند؛ دیگر وقت مماشات با دشمن نیست». بسیج اساتید و نخبگان حوزه علمیه قم در بیانیه‌ای تأکید کرد که مسئولان مذاکره با آمریکا صادقانه از مردم عذرخواهی کنند! آیت الله حسینی بوشهری، عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه اما گفت: «مسئولین به گونه‌ای در بحث برجام عمل و تدبیر کنند تا گرفتار بدعهدی در مسائل سیاسی و فرهنگی و اجتماعی نشویم» و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار داشت: «به قول سران اروپایی برای ادامه برجام نمی‌توان اُمیدوار بود» همچنان که عضو خبرگان رهبری اعلام کرد: «اعتماد به اروپا در ادامه برجام مطلقاً به مصلحت کشور نیست». مسئول دفتر اجتماعی و سیاسی حوزه‌های علمیه هم تأکید کرد: «دشمنان قابل اعتماد نیستند». یک استاد حوزه علمیه قم هم یادآور شد که اعتماد مجدد به اروپایی ها، اشتباه محض است و منافع ما را تامین نمی‌کند.

حجت الاسلام والمسلمین ماندگاری گفت: «با خروج ترامپ از برجام از شر آمریکا راحت شدیم»! و مدیر حوزه‌های علمیه با اشاره به عهد شکنی‌های مکرر آمریکایی‌ها در تاریخ، تصریح کرد: «خروج از برجام برای ایران برکت خواهد داشت»! مدیر حوزه‌های علمیه خواهران هم گفت: «خروج آمریکا از برجام بسیار مبارک و میمون است چراکه دشمنی آمریکا با جمهوری اسلامی مجددا بر همگان ثابت شد و آن‌ها سرکشی و وحشی‌گری خود را دوباره نشان دادند» اما قائم مقام مدیر حوزه‌های علمیه در امور استان‌ها معتقد بود اگر در برابر دشمن مقاومت کنیم، قطعاً جبران خسارت برجام هم بدست خواهد آمد.

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و شورای هماهنگی مراکز عالی حوزوی در اعتراض به اقدامات خصمانه و بدعهدی آمریکا و خروج از برجام، بیانیه‌ای صادر کردند و نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم در سومین جلسه عمومی مجمع طلاب، با شعار مرگ برآمریکا و مرگ بر اسرائیل، مواضع خصمانه آمریکا علیه ایران را محکوم کردند.

طلاب و اساتید حوزه هم روز 19 اردیبهشت ساعت 11:30 در فیضیه تجمع کردند. آیت الله محسن اراکی در جمع تجمع اعتراضی طلاب گفت: «حوزویان دل به نصرت الهی بسته‌اند؛ نه برجامی که آمریکا آن را پاره کرده است و از هر امر و فرمانی که رهبر انقلاب بدهند با جان و دل اطاعت خواهد کرد».

رئیس دفتر جامعه مدرسین اظهار داشت: «دولت معتقد است که تا چند روز دیگر برای مذاکره با اروپایی‌ها می‌توان صبر کرد؛ ولی دلسوزان نظام معتقدند اروپایی‌ها هم قابل اعتماد نیستند. مردم منتظر پاسخ قاطع از دولت هستند». نظر معاون تهذیت حوزه اما این بود که آمریکا در صدد از بین بردن اتحاد بین مردم و مسئولان کشور است. او گفت: «حقه بازی و عهدشکنی سران کاخ سفید برای همه دنیا محرز شد». معاون تبلیغ حوزه‌های علمیه این طور تحلیل کرد: «تجربه نشان داده نباید به دشمن نرمش و ضعف نشان داد، اگر ضعف و نرمش را ببیند، ول‌کن ماجرا نخواهند بود»!

مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه‌های علمیه هم در بیانیه‌ای نوشت: «دشمن بداند جمهوری اسلامی ایران ضمن تأکید بر صیانت از حقوق مانند حقوق هسته‌ای و نظامی در عین حال در مقابل هر گونه تهدید استوار بوده و اقدام مقتدرانه خواهد کرد».

بعد از خروج آمریکا از برجام و واکنش محتاطانه دولت، شاید بهترین تحلیل را رئیس مرکز خدمات حوزه‌های علمیه داشت آنجا که گفت: «بعضی اول دشمن را محکوم می‌کنند؛ بعد حرف دشمن را تکرار می‌کنند!»

یک استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: «همه مسئولان بدانند مشروعیت کل نظام به ولایت‌فقیه است و سه قوه وقتی مشروعیت دارند که مورد تأیید رهبری باشند، بنابراین اطاعت از ولایت‌فقیه بر مسئولان کشور بدون تردید، واجب شرعی و قانونی است و هرگونه تخلف موجب سلب مشروعیت خواهد بود». اما حجت‌الاسلام والمسلمین حاج ابوالقاسم، عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: «بر اساس فتوای رهبر انقلاب اسلامی، زیر سؤال بردن اصل نظام اسلامی به علت برخی نارسایی‌ها، گناه کبیره است به همین علت باید از تضعیف ارکان نظام و قوای سه گانه پرهیز کرد؛ هر چند نقد منصفانه کاربرد و جایگاه خود را دارد». گرچه نظر سخنگوی هیئت رئیس مجلس خبرگان رهبری این بود که به مصلحت نظام و مسئولان است که فضای نقد باز باشد!

یکی از استادان حوزه، اهتمام ویژه مسئولان و دولتمردان در زمینه حل مشکلات معیشتی کارگران را خواستار شد و حجت‌الاسلام والمسلمین رفیعی، تصریح کرد: «متهم شدن مسئولان به ثروت‌زدگی، زینبده نظام اسلامی نیست؛ اکنون وام‌های چند صد میلیونی را با کم‌ترین ضامن پرداخت می‌کنند و به بیت‌المال، توجه لازم را ندارند». یک عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم هم گفت: «افرادی که می‌گویند فعلاً بگذارید خوش باشیم و روحیه‌ای استکباری دارند، هیچگاه قلوبشان خاشع نخواهد شد»! رییس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، تأکید کرد: «انقلابی بودن و انقلابی ماندن حوزه، لازمه صیانت از نظام اسلامی است».

معاون نیروی قدس سپاه پاسداران در یادواره ۱۲۶ شهید مدرسه علمیه امام باقر علیه السلام تأکید کرد: «اگر کارهای اقتصادی و فرهنگی به جوانان مؤمن و انقلابی سپرده شود و زمینه مقاومی در برابر تحریم‌ها ایجاد شود، ما در حل مشکلات پیروز می‌شویم». یک عضو خبرگان رهبری هم در جای دیگری گفت: «ملت ایران در آزمون‌های مختلف انقلاب سربلند بوده‌اند».

آیت الله اراکی، دبیرکل مجمع تقریب مذاهب اسلامی در دومین جلسه درس خارج فقه تقریب؛ اظهار داشت: «یکی از چیزهایی که اتفق علیه العقلاء در جمیع ازمنه و امکنه این است که وحدت بین هر مجموعه، امری نیکو و حسن است و  اختلاف، مضر و قبیح است. این اجماع عقلاء بر حسن وحدت بطوری است که اگر کسی خلاف آن بگوید عقلاء او را محکوم می‌کنند»!

یک عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: «حوزه‌های علمیه و مراجع تقلید ما حقیقتاً همواره منادی وحدت و انسجام بخشی در جهان اسلام بوده‌اند» و عضو دیگر گفت: «میل به تفرقه و طائفه‌گرایی از مصادیق بارز استضعاف است». عضو هیئت امنای مدرسه علمیه مشکات اذعان کرد: «نمازهای جماعتی که امروزه در برخی کشورهای مدعی مسلمانی برگزار می‌شود، خدمت به طاغوت است و نمازی که طاغوت را زیر سؤال می‌برد بر خلاف خواسته‌های طاغوتیان است»!

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه در مراسم بزرگداشت سالروز فتح خرمشهر گفت: «فتح خرمشهر از معجزاتی است که لایه‌های زیرین آن برای هیچ فرد تداعی نشده است» و بزرگداشت شهید سید محمد باقر صدر و شهیده بنت الهدی به همت دانشجویان عراقی؛ در دانشگاه قم برگزار شد.

عضو هیئت رئیسه مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم گفت: امروز فعالیت در عرصه تبلیغی به ویژه برجسته کردن دستاوردهای نظام بسیار ضروری است. آیت الله اعرافی نیز از دو روحانی جانباز تجلیل کرد.

با افزایش فشار رژیم بحرین به آیت الله شیخ عیسی قاسم، در قم مراسم دومین سالگرد محاصره بیت وی برگزار شد. عضو انجمن مطالعات سیاسی حوزه، استقامت وی را ستود و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی گفت: «آل خلیفه باید پاسخگوی تداوم فشارها بر شیخ عیسی قاسم باشند».

مجمع نمایندگان طلاب و فضلای حوزه علمیه قم با صدور بیانیه‌ای پیرامون پیروزی حزب الله در کسب اکثریت کرسی‌های مجلس نمایندگان لبنان، این پیروزی را تبریک گفتند. جامعه مدرسين حوزه علميه قم هم در بیانیه‌ای اعلام کرد: « محور در تصميمات کلان، بايد ولايت فقيه باشد و جهت‌گيري‌ها، سياست‌هاي مديريتي و تصميمات کشور در مسير اهداف و شعارهاي انقلاب اسلامي، طرح‌ريزي و اجرايي شود. اقدامات خصمانه اخير دشمنان نظام اسلامي، حکايت از آغاز دور جديدي از توطئه‌ها و خباثت‌ها دارد». تولیت آستان مقدس حضرت معصومه هم گفت: «اگر می‌خواهیم نهضت انقلاب اسلامی ما ایمن باشد، باید مساجد را تقویت کنیم و نگذاریم انحرافات در آن شکل گیرد».

درگذشت‌ها و خاطرها!

آیت الله ایمانی، امام جمعه شیراز و عضو خبرگان رهبری درگذشت، پیکرش در قم تشییع شد و آیت الله العظمی مکارم بر وی نماز گزارد و در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها دفن گردید. شخصیت‌های حوزوی پیام تسلیت صادر کردند. در پیام جامعه مدرسین، آمده بود که آیت الله ایمانی مبارزی خستگی ناپذیر و محوری برای وفاداران انقلاب اسلامی و نظام بود. مراسم نهمین سالگرد رحلت حضرت آیت الله العظمی بهجت و اولین شب ارتحال مرحوم آیت الله ایمانی، با حضور مراجع تقلید و علما در مسجد اعظم قم برگزار شد. مجمع طلاب استان فارس حوزه علمیه قم نوشت: «آیت الله ایمانی در دفاع از انقلاب و نظام استوار بود». همین نمایندگان به حجت الاسلام و المسلمین دژکام امام جمعه جدید شیراز، تبریک گفتند و از همه مسئولان و مدیران شهر شیراز و استان فارس خواستند با همه توان، همگام با نماینده ولی فقیه در استان، قدم‌های بزرگتری در خدمت به مردم نجیب استان فارس بردارند.

مدیر حوزه همچنین به مناسبت درگذشت حجت الاسلام والمسلمین غلامرضا حسنی، پیام تسلیتی صادر کرد و نوشت: «شجاعت کم نظیر عالم مجاهد مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حسنی در مبارزه با طاغوت و استکبار جهانخوار تا سال‌ها در اذهان مردم خطه انقلابی آذربایجان باقی خواهد ماند». دیگر مدیران ارشد حوزوی هم تسلیت گفتند.

همچنین پیکر حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید مهدی طباطبایی از خطبای مشهور حوزه، در قم تشییع و به خاک سپرده شد. مدیر حوزه تسلیت گفت و نوشت: «حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی بر سر پیمان و آرمان خود استوار ماند».

مجمع نمایندگان طلاب خراسان شمالی هم ضمن عرض تسلیت به مناسبت ارتحال آیت‌الله مهمان نواز، نماینده سابق خبرگان رهبری در خراسان شمالی، مراسم بزرگداشت وی را در قم برگزار کرد. نماینده ولی فقیه در خراسان شمالی گفت: «هنر حوزه‌های علمیه پرورش عالمانی همچون آیت الله مهمان نواز است».

 تنظیم و بازنویسی: حامد عبداللهی